اهمیت بهداشت دهان و دندان کودک

رعایت بهداشت دهان و دندان در کودکان از همان دوران نوزادی که تنها تغذیه ی نوزاد شیر است، شروع می شود!

 این کار علاوه بر زمینه سازی برای عادت‌های بهداشتی مناسب، موجب از بین رفتن باکتری‌ها و ذرات باقی مانده‌ی مواد غذایی می‌شود و با حذف این عوامل از پوسیدگی دندان کودکان جلوگیری می‌کند.

0  تا 6 ماهگی

زمانی که نوزاد متولد می‌شود دندان نخواهد داشت بنابراین نیازی به استفاده از مسواک و خمیردندان واقعی برای تمیز کردن دهان او نخواهید داشت. کافیست بعد از هربار مصرف شیر توسط نوزاد، لثه های او با استفاده از گاز استریل نمناک تمیز شوند، سپس دو جرعه آب به وی بنوشانید تا باقی مانده ی ذرات شیر موجود روی زبان و سایر بافت های نرم دهان نوزاد شسته شود. توصیه ما به پدران و مادران عزیز ادامه این روند تا رویش اولین دندان شیری است. با رویش اولین دندان  شیری والدین می توانند مسواک های انگشتی مخصوص که در داروخانه ها موجود است، را جایگزین گاز استریل نمناک کنند.

6  تا 12 ماهگی

اولین دندان نوزاد شما بین 6 ماهگی تا 12 ماهگی رشد خواهد کرد، با این حال این زمان ممکن است در کودکان مختلف متفاوت باشد. حال وقت آن است که از یک مسواک انگشتی مخصوص نوزادان استفاده کنید ولی تمیز کردن لثه‌های نوزاد را متوقف نکنید!

اولین مسواک استفاده شده برای نوزاد باید از جنس سیلیکون باشد. سیلیکون در زمان رشد دندان‌های نوزاد می‌تواند گزینه‌ی بسیار مناسبی باشد چرا که مسواک‌ های معمولی باعث آسیب به لثه‌ها شده و کودک نسبت به مسواک زدن حس بدی پیدا می‌کند. همچنین می‌توانید مسواک انگشتی سیلیکونی را درون فریزر قرار داده و از آن به عنوان روشی عالی و ملایم برای تسکین ناراحتی‌های زمان رشد دندان استفاده کنید.

 از 1 سالگی تا 2 سالگی

توصیه می‌شود در دوران یک سالگی، کودک‌ حتما با مسواک‌ آشنا شود و فقط لایه‌ای خیلی نازک از خمیر دندان مخصوص کودک را استفاده کنید و در دو سالگی می توان در هر بار مسواک زدن به اندازه یک نخود از خمیر دندان کم فلوراید بر روی مسواک استفاده کرد.

 از 3 سالگی تا 5 سالگی

برخی از والدین احساس می‌‌کنند فرزندانشان در این محدوده سنی‌ مهارت‌های‌ لازم را برای‌ تمیز کردن دندان‌هایشان به دست آورده‌اند، درصورتی‌که نقش اصلی‌ رعایت بهداشت دهان و دندان کودکان سه تا پنج سال همچنان بر عهده والدین است. بعد از 2 سالگی کودکتان، به اندازه یک دانه نخود از خمیردندان مخصوص کودکان استفاده کنید. این سن‌ها معمولا زمان شروع استفاده از نخ دندان هم هست. استفاده از نخ دندان برای‌ نواحی‌ بین دندانی‌ با تماس نزدیک دندان‌ها به یکدیگر‌ ضروری‌ است. البته در دوره داشتن دندان‌های‌ شیری‌، نخ دندان بیشتر برای‌ دندان‌های‌ آسیاب‌ توصیه می‌‌شود.

از 5 سالگی تا 8 سالگی

وقتی کودکتان پنج ساله می‌شود، به اندازه‌ یک لوبیای کوچک از خمیردندان استفاده کنید. کودک‌ در این سن‌ها می‌تواند کم‌کم خودش مسواک‌ بزند.

• چرا باید لثه های نوزاد خود را مسواک بزنم؟

قبل از رشد دندان هم باکتری‌ها در دهان نوزاد رشد می‌کنند. باکتری‌ها از کجا می‌آیند؟ قندهای موجود در مکمل‌ها و شیر مادر، مقصرهای اصلی این مشکل هستند. زمانی که قندها بر روی لثه‌های نوزاد قرار می‌گیرند، می‌توانند باعث تجمع باکتری‌ها شوند. بنابراین برای پیشگیری از رشد باکتری‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و حفظ بهداشت دهان کودک باید لثه های او را بعد از هربار تغذیه تمیز کرد.

روش صحیح استفاده از مسواک انگشتی

ابتدا بهتر است دست‌های خود را قبل از استفاده از مسواک انگشتی با آب و صابون بشویید. سپس کودک را در حالی که سرش به سمت بدن و پاهایش از شما دور است، قرار دهید. برای باز کردن دهان کودک انگشت سبابه خود را به آهستگی به گونه کودک فشار دهید. مسواک انگشتی را روی انگشت اشاره قرار دهید و به آرامی و با حرکات ملایم چرخشی لثه و سطوح دندانی او را تمیز کنید.

مسواک انگشتی را باید بعد از استفاده توسط  شست و در محلی خشک و به دور از آلودگی قرار دهید.

روش صحیح مسواک زدن کودکان

1-از یک مسواک نرم و کوچک مخصوص کودکان استفاده کنید. مقدار کمی خمیر دندان حاوی فلوراید روی مسواک بزنید.

2-دندان های کودکتان را دو بار در روز، یکبار صبح ها پس از صبحانه و یکبار شب ها قبل از خواب مسواک بزنید.

3-کودک را پشت به خود روی پای تان بنشانید و سرش را اندکی رو به عقب ببرید تا بتوانید دندان هایش را ببینید.

4-مسواک را به گونه ای کنار دندان ها بگذارید که زاویه پرز مسواک با دندان ها 45 درجه باشد.

5-مسواک را به آرامی به صورت دورانی حرکت دهید و سطح بیرونی و داخلی تمام دندان ها تمیز کنید.

6-مسواک را عقب و جلو ببرید تا سطح جویدن دندان ها نیز تمیز شود. به مدت دو دقیق مسواک بزنید. مسواک زدن زبان کودک را نیز فراموش نکنید.

7-مسواک کودک را هر 3 تا 4 ماه یکبار یا به محض فرسوده شن پرزهای آن عوض کنید.

اهمیت بهداشت مسواک کودکان

مبحث مهم بعدی، بهداشت و تمیزی مسواک کودک می باشد. لازم به ذکر است بعد از هربار مسواک زدن توسط کودک، نیاز است تا موهای مسواک با آب سرد کاملا شستشو داده شود. همچنین از نگهداری مسواک کودک در مکان های تاریک، نمناک وگرم خودداری کنید.

می توانید مسواک را در محل هایی که نور غیرمستقیم دارند و همچنین هوای خشک در آن جریان دارد، قرار دهید.

نا مرتبی دندان در کودکان

تمام دندان ها از هنگام رویش ، صاف و مرتب رشد نمی کنند. درنتیجه این امر باعث بروز مشکلاتی از جمله کج شدن دندان ها، روی هم آمدن آن ها و بهم ریختگی و نا مرتبی دندان کودکان می شود.

برای درمان این مشکلات، دندانپزشک اطفال در بیشتر مواقع استفاده از ارتودنسی را برای کودک پیشنهاد می دهد.

دلایل نامرتبی دندان

داشتن دندان های اضافه در دهان

وجود طولانی مدت دندان های شیری ،که می توانند زمینه ساز مشکلات در دندان های دائمی گردند.

افتادن زود هنگام یا بی موقع دندان های شیری

نامرتب بودن دندان به دلیل ناهنجاری های خاص

درمان نامرتبی دندان های کودکان

درمان ارتودنسی

معمولا درمان ارتودنسی بهترین راهکار برای بهبود وضعیت نامرتبی دندان هاست.  ارتودنسی دندان از اقدامات مهم درمانی و زیبایی دندان ها به شمار می رود که معمولا در سنین 9 الی 18 سالگی انجام می شود. چرا که در این سن استخوان ها و دندان های کودکان هنوز در حال رشد بوده و درمان بسیار راحت تر خواهد بود. در این سن می توان ناهنجاری های فک و دندان مانند جلو یا عقب بودن فک، فاصله زیاد میان دندان ها و… را با استفاده از ارتودنسی اصلاح نمود.

جراحی فک

در برخی موارد که دندانپزشک اطفال نمی تواند با راهکار های مختلف، وضعیت نامرتبی دندان ها را بهبود ببخشد، بیمار را به جراح فک ارجاع خواهد داد. با انجام جراحی فک بالا و البته پایین می توان طیف وسیعی از ناهنجاری های اسکلتی و دهانی را برطرف نمود.

مناسب ترین تغذیه برای سلامت دندان های کودک چیست؟

استفاده از مواد غذايى حاوى فيبر به شستشوى دندانها كمك مى كنند.

در برنامه غذایی کودک خود استفاده از سبزیجات را اضافه کنید.

استفاده از مواد غذایی که دارای انواع ویتامین ها بخصوص ویتامین A باشد.

استفاده از مواد غذایی که مقدار زیادی پروتئین داشته باشد.

مایع ظرفشویی کودک

• چه مواد غذایی باعث پوسیدگی دندان های کودک می شود؟

در صورتی که کودک به صورت مکرر در طول شب شیر مادر بخورد و میلی به تمیز کردن دندان ها نداشته باشد.

خوردن مکرر شیر عسل و یا آبمیوه با استفاده از بطری یا شیشه در طول شب

تمیز نکردن دندان و دهان کودک توسط والیدن بعد از رویش اولین دندان شیری

استفاده از پستانک شیرین شده با عسل

مصرف زیاد شکلات، شیرینی، کیک، بستنی و سایر مواد غذایی شیرین

سوالات متداول دندانپزشکی کودکان

• رویش  دندان های کودک از چه زمانی شروع میشود؟

به صورت طبیعی تعداد دندان های هر فرد 32 عدد می باشد. از سن 6 ماهگی در نوزادان ، دندان های شیری شروع به رشد می کنند و در سن 2.5 سالگی رشد آن ها متوقف می شود. از سن 5.5 تا 12 سالگی دندان ها شروع به لق شدن می کنند. تعداد دندان های شیری 20 عدد می باشد که بعد از افتادن آن 2 الی 6 ماه زمان می برد تا دندان دائمی جایگزین دندان افتاده شده ، شوند.

• اولین ویزیت دندانپزشکی کودکان چه زمانی باید باشد؟

والدین بهتر است با رویش اولین دندان های شیری کودک خود را برای معاینه به دندانپزشکی کودکان ببرند تا تحت معاینه قرار گیرد.

• آیا فرزند من میتواند از مسواک برقی استفاده کند؟

استفاده از مسواک برقی مزایای بسیاری دارد. انجمن دندانپزشکی آمریکا می گوید که مسواک دستی و برقی هر دو به یک اندازه در مبارزه با پلاک و بیماری لثه موثر هستند. با این حال برای کودکانی که علاقه ای به مسواک زدن ندارند یا در استفاده از مسواک های دستی مهارت کافی ندارند، استفاده از مسواک برقی می تواند جذاب تر و راحت تر باشد. اگر در مورد خرید مسواک برقی دچار تردید هستید، در معاینه ی بعدی با دندان پزشک مشورت کنید.

علاوه بر تمیز نگه داشتن دندان ها، بیشتر مسواک های برقی مخصوص کودکان در ظاهر سرگرم کننده ای تولید می شوند و می توانند اشتیاق کودک را به مسواک زدن بیشتر کنند.

• مسواک مناسب کودکان چه مشخصاتی دارد؟

والدین باید با رویش اولین دندان کودک اقدام به تمیز کردن آن ها کنند، در ابتدا برای تمیز کردن دندان ها از گاز استریل یا یک دستمال نرم استفاده نمایند پس از آن برای مسواک زدن ، مسواکی را تهیه کنند که نرم باشد و باعث آسیب بافت لثه نشود و سر آن متناسب با اندازه دهان کودک باشد.

• آیا میتوان از خمیر دندان بزرگسالان برای کودکان استفاده کرد؟

فلوراید یک ماده مهم در خمیر دندان است که به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. تمامی خمیردندانها باید حاوی این ماده باشند در غیر اینصورت نمی‌توانند از دندان در برابر پوسیدگی محافظت کنند.

نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که فلوراید خمیردندان کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان است. اگر کودکان از خمیردندان بزرگسالان استفاده کنند دندانهایشان به زودی آسیب می‌بیند و از بین می‌رود. بنابراین برای مسواک زدن کودکان باید خمیر دندان مناسب کودکان را حتما تهیه کنید.

• علت استفاده از نخ دندان برای کودکان چیست؟

از پر تکرارترین سوالات دندانپزشکی کودکان در رابطه با استفاده از نخ دندان است. یکی از علل اصلی پوسیدگی دندان ها باقی ماندن ذرات مواد غذایی در بین دندان ها می باشد. در بیشتر مواقع با مسواک زدن نیز همچنان مقداری از این ذرات در بین دندان ها باقی می ماند که با استفاده از نخ دندان می توان این مشکل را برطرف نمود.

• استفاده از دهان شویه از چه سنی برای کودکان بی خطر است؟

برخی از انواع دهانشویه ها برای کودکان حاوی فلوراید است و اگرچه فلوراید، بر طبق اعلام کنترل و پیشگیری از بیماری ها، برای جلوگیری از پوسیدگی دندان بسیار موثر بوده و تا 60 درصد، پوسیدگی دندان را کاهش میدهد. اما میتواند در کودکان کمتر از 6 سال، سبب فلوئورزیس میشود. فلوئورزیس، تنها زمانی رخ میدهد که دندانهای کودک، هنوز در حال شکل گیری و تشکیل است و استفاده از دهانشویه در کودک، باعث تغییر رنگ بافت دندان میشود، به طوری که دندانهای کودک ممکن است دچار لکه های سفید و قهوه ای شود و حتی سطح دندان ناهموار شود.

برای استفاده از دهانشویه در کودک، لازم است که آمادگی کودک خود را بعد از سن 6 سالگی ارزیابی کنید، بدین شیوه که به کودک یک جرعه آب دهید و از او بخواهید که آن را به دور دهانش بچرخاند و سپس به داخل سینک ظرفشویی برگرداند، درصورتی که بچه ها بتوانند شستشو با آب را انجام دهند، به احتمال زیاد میتواند دهانشویه را کنترل کنند.

• آیا استفاده از قطره آهن در کودکان موجب پوسیدگی دندان ها می شود ؟

خیر این یک تصور اشتباه است و استفاده از قطره آهن به هیچ عنوان موجب پوسیدگی دندان ها نمی شود ، بلکه قطره آهن تنها سبب تغییر رنگ دندان ها می شود. قطره آهن چه به صورت خالص باشد چه داخل قطره های مولتی ویتامینی باشد که به کودکان می دهیم، باعث تغییر رنگ دندان می شود و چیزی که مهم است تا مانع سیاهی دندان شود، این است که حتما قطره آهن در حلق کودک ریخته شود. داخل دهان کودک به هیچ عنوان نباید به قطره آهن آلوده شود. همچنین بعد از استفاده از آن 2 جرعه آب به کودکان بدهید تا دهانشان کاملا شسته شود.

• آیا دندان های شیری کودکان ارزش درمان کردن را دارند ؟

بله زیرا عدم درمان دندان های شیری موجب جابجایی و نامرتب شدن دندان های دائمی کودک می شود. همچنین پوسیدگی دندان های کودک در اعتماد به نفس و سلامت کودک تاثیر می گذارد، به همین دلیل لازم است برای درمان به موقع دندان های شیری اقدام شود.

• چطور می‌توانم کودکم را برای اولین جلسه‌ی دندانپزشکی آماده کنم؟

بهترین آماده‌سازی ممکن برای جلسه‌ی اول درمان دندان پزشکی کودکان، داشتن رفتار مثبت و دلگرم‌کننده است. کودکان از ظاهر و حرکات والدین همه‌چیز را متوجه می‌شوند و مطمئن باشید که اگر جلوی کودک درباره‌ی رفتن به دندان پزشکی منفی حرف بزنید، کودک شما هم از شما تقلید می‌کند و از دندانپزشک خواهد ترسید. عکس مطب دندانپزشکی و کارکنان آن را از وب‌سایت مطب به کودکتان نشان دهید. به فرزندتان آموزش دهید که حفظ سلامت دندان‌ها و لثه اهمیت زیادی دارد و دکتر به این کار کمک خواهد کرد. به یاد داشته باشید که دندانپزشک شما برای برخورد با ترس و اضطراب کودکتان آموزش ویژه دیده و کارکنان مطب  در آرام کردن کودک حین درمان مهارت زیادی دارند.

توصیه هایی برای رعایت بهداشت دهان و دندان کودک

از زمانی که دندان‌های کودک درآمدند به او در رختخواب شیر ندهید، زیرا با این کار ریسک پوسیدگی را افزایش می‌دهید. این پوسیدگی‌ها را کرم‌خوردگی شیشه‌ شیر هم می‌نامند.

برای پیشگیری از کرم‌خوردگی شیشه‌شیر، به شیر خشک فقط آب اضافه کنید و از اضافه کردن مایعات دیگر به شیر خشک بپرهیزید.

از دادن نوشابه، آبمیوه و دیگر نوشیدنی‌های شیرین به کودک پرهیز کنید. نوشیدنی‌های شیرین باعث خرابی دندان می‌شود. باکتری‌ها از شکر موجود در نوشیدنی‌های شیرین تغذیه می‌کنند و با تولید اسید به دندان کودک حمله می‌کنند.

قاشق و چنگال خودتان را در دهان کودک نگذارید، بزاق شما ممکن است باکتری‌هایی به جا بگذارد که باعث پوسیدگی دندان‌های کودک شود.

کودکتان را تشویق کنید که از چهار یا شش ماهگی از لیوان نی‌دار مخصوص کودک استفاده کند.

اگر کودکتان انگشتش را با شدت زیادی می‌مکد در مورد آن با پزشک مشورت کنید.

هر گاه به توصیه پزشک یا دندان‌پزشک کودکتان مسواک زدن را شروع کرد حتما از خمیردندان ویژه کودکان استفاده کنید.