سلامت روان کودک یعنی چه؟
سلامت روان در دوران کودکی به معنای رسیدن به نقاط عطف رشدی و عاطفی، و یادگیری مهارت‌های اجتماعی سالم و نحوه کنار آمدن با مشکلات است. کودکان دارای سلامت روانی، کیفیت زندگی مثبتی دارند و می‌توانند عملکرد خوبی در خانه، مدرسه و جامعه داشته باشند.
اختلالات روانی در میان کودکان در سنین مدرسه با تغییرات جدی در نحوه یادگیری، نحوه رفتار یا بروز احساسات نمایان می شود که باعث پریشانی و اضطراب می شود. بسیاری از کودکان گهگاه ترس و نگرانی را تجربه می‌کنند یا رفتارهای مخرب دارند. اگر علائم جدی و مداوم باشد و در فعالیت‌های مدرسه، خانه یا بازی تداخل ایجاد کند، ممکن است مبتلا به اختلال روانی، یعنی اختلالی که مربوط به سلامت روان است تشخیص داده شود.
شناخت زودرس و درمان اختلالات روانی در کودکان بسیار مهم است. بیماری های روانی پس از بروز، به بخشی منظم از رفتار فرزند شما تبدیل می شوند. این امر درمان را دشوارتر می کند.
-
اختلالات روانی شایع در دوران کودکی چیست؟
اختلالات اضطرابی
در کودکان معمولاً در اثر ترس، نگرانی یا اضطراب مداوم بروز پیدا می‌کند و توانایی آنها را برای شرکت در بازی، فعالیت‌های مدرسه یا شرایط اجتماعی مختل می‌کند. این نوع اختلالات اصولاً شامل مشکلات اضطرابی اجتماعی، اضطرابی عمومی و وسواس فکری – عملی هستند.
اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی (ADHD)
در مقایسه با بیشتر کودکان هم‌سن، کودکان مبتلا به بیش‌فعالی در توجه و تمرکز، کنترل رفتارهای تکانشی، بیش فعالی یا ترکیبی از این موارد مشکل دارند.
اختلال طیف اوتیسم (ASD)
نوعی بیماری عصبی است که در اوایل کودکی، معمولاً قبل از سه سالگی، ظاهر می‌شود. اگرچه شدت ASD متفاوت است، اما معمولاً همه کودکان مبتلا به این اختلال در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران مشکل دارند.
اختلالات خوردن
اختلالاتی مانند بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی می‌توانند منجر به اختلال در عملکرد عاطفی و اجتماعی و بروز عوارض جسمی تهدیدکننده زندگی برای کودکان شوند.
افسردگی و اختلال دو قطبی
افسردگی عبارت است از احساس غم و اندوه مداوم و ازدست‌دادن علاقه که توانایی عملکرد صحیح کودکان در مدرسه و تعامل با دیگران را مختل می‌کند. در کنار آن اختلال دو قطبی منجر به تغییرات خلقی شدید و اوج‌گیری‌های شدید احساسی یا رفتاری می‌شود که ممکن است خطرناک یا غیر ایمن باشند.
اختلال اضطراب پس از سانحه
نوعی اختلال است که به‌صورت پریشانی عاطفی طولانی‌مدت، اضطراب، خاطرات پریشان‌کننده، کابوس‌ها و رفتارهای مختل‌کننده در پاسخ به خشونت، سوءاستفاده، جراحت یا سایر حوادث آسیب‌زا بروز می‌کند.
اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی
نوعی اختلال در ادراکات و افکار است که باعث می‌شود فرد ارتباط خود را با واقعیت از دست بدهد . اسکیزوفرنی اغلب در اواخر نوجوانی تا دهه ۲۰ زندگی ظاهر می‌شود و توهمات، هذیان‌ها و افکار و رفتارهای نامنظم ایجاد می‌کند.
علائم هشداردهنده بیماری مرتبط با روان بچه‌ها
علائم هشداردهنده مبنی بر اینکه کودک شما ممکن است اختلالی در سلامت روانش داشته باشد عبارتند از:
غم و اندوه مداوم؛ به مدت دو یا چند هفته
کناره‌گیری از روابط اجتماعی یا اجتناب از آنها
آسیب رساندن به خود یا صحبت در مورد آسیب رساندن به خود
صحبت درباره مرگ یا خودکشی
طغیان یا تحریک‌پذیری شدید
رفتار خارج از کنترل و زیان‌بار
تغییرات شدید در خلق‌وخو، رفتار یا شخصیت
تغییر در عادت‌های غذایی
کاهش وزن
مشکل در خوابیدن
سردرد یا معده‌درد مکرر
مشکل در تمرکز
تغییر در عملکرد تحصیلی
بیزاری و دوری از مدرسه یا نرفتن به مدرسه
-
اگر به وجود یک مشکل در سلامت روان فرزندتان مشکوک هستید باید چه کار کنید؟
اگر نگران سلامت روان فرزند خود هستید، اول با پزشکش مشورت کنید. رفتارهایی را که نگرانتان کرده است توصیف کنید. با معلم، دوستان نزدیک، اقوام یا سایر مراقبان کودک خود صحبت کنید تا ببینید آیا آنها تغییراتی در رفتار او مشاهده کرده‌اند یا خیر و سپس مجموع این اطلاعات را با پزشک فرزندتان در میان بگذارید.
تشخیص و درمان بیماری‌های سلامت روان در بچه‌ها بر اساس علائم و نشانه‌ها و چگونگی تأثیر این بیماری روی زندگی روزمره کودک انجام می‌شود. برای تشخیص، پزشک ممکن است توصیه کند فرزندتان توسط یک متخصص مانند روانپزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی بالینی، پرستار روان‌پزشکی یا سایر متخصصان مراقبت‌های سلامت روان ارزیابی شود. ارزیابی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
معاینه کامل پزشکی
گرفتن سابقه پزشکی
سابقه ترومای جسمی یا عاطفی
سابقه خانوادگی سلامت جسمی و روانی
بررسی علائم و نگرانی‌های عمومی با حضور والدین
جدول زمانی پیشرفت تکاملی کودک
سابقه تحصیلی
مصاحبه با والدین
گفت‌وگو با کودک و مشاهده او
ارزیابی‌ها و پرسشنامه‌های استاندارد و معتبر برای کودک و والدین
درمان اختلالات روانی در بچه‌ها
گزینه‌های درمانی معمول برای بچه‌هایی که مشکلاتی در رابطه با سلامت روان دارند عبارتند از:
روان‌درمانی : که به آن رفتاردرمانی نیز گفته می‌شود، روشی برای رفع مشکلات روانی از طریق گفتگو با متخصص روانشناس یا سایر متخصصان سلامت روان است. معمولاً برای کودکان خردسال، روان‌درمانی در قالب آنچه در هنگام بازی اتفاق می‌افتد انجام می‌شود. در طی روان‌درمانی، کودکان و نوجوانان می‌آموزند که چگونه درباره افکار و احساسات خود صحبت کنند، چگونه به آنها پاسخ دهند و چگونه رفتارهای جدید و مهارت‌های کنار آمدن با آنها را یاد بگیرند.
دارودرمانی: پزشک یا روانپزشک کودک شما ممکن است مصرف داروهایی مانند داروهای محرک، ضدافسردگی، ضد اضطراب، ضد روان‌پریشی یا تثبیت‌کننده خلق‌وخو را به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی کودک توصیه کند. نگران نباشید، اصولاً پزشکان خطرات، عوارض جانبی و فواید درمان‌های دارویی را توضیح می‌دهند.
پاسخ به چند سوال متداول
-
تأثیر اختلالات روانی در کودکان چیست؟
سلامت روان برای سلامت کلی انسان مهم است. اختلالات روانی شبیه بیماری‌های مزمن هستند. بیماری‌های مزمن، بیماری‌هایی است که مدت زیادی طول می‌کشد، اغلب به طور کامل از بین نمی‌رود و می‌تواند در طول عمر ادامه یابد.
بدون تشخیص و درمان به‌موقع، کودکان مبتلا به اختلالات روانی می‌توانند در خانه، مدرسه و در برقراری روابط دوستی با مشکل روبه‌رو شوند. اختلالات روانی همچنین می‌توانند در رشد سالم بچه تداخل ایجاد کنند و باعث بروز مشکلاتی شوند که می‌توانند تا بزرگسالی ادامه یابند.
-
رفتار با کودک دچار اختلال روانی باید چگونه باشد؟
درباره بیماری و اختلال روانی کودکان خود اطلاعات بیشتری کسب کنید.
به مشاوره خانواده بروید که در آن با همه اعضای خانواده به‌عنوان شریک برنامه درمانی رفتار می‌شود.
در مورد چگونگی پاسخ به کودک و کنترل رفتارهای دشوار او، از روانشناس یا روانپزشک فرزندتان راهنمایی بخواهید. اگر نیاز به مصرف داروهای خاصی است، این مسئله را نادیده نگیرید و به‌موقع آنها را به کودک خود بدهید.
در برنامه‌های آموزشی والدین، به‌ویژه برنامه‌هایی که برای والدین کودکان مبتلا به اختلالات روانی طراحی شدهاند، ثبت‌نام کنید.
تکنیک‌های مدیریت استرس را جستجو و بررسی کنید تا به شما در حفظ آرامش کمک کنند.
به دنبال راه‌هایی برای حفظ آرامش و تفریح با کودک خود باشید.
نقاط قوت و توانایی‌های فرزند خود را تحسین کنید. می‌توانید علاوه بر تحسین کلامی، در موقعیت‌های مناسبی به کودک خود هدیه بدهید.
با مدرسه کودک خود همکاری کنید تا بهترین شرایط فراهم شود.
-
اخبار منفی چه تاثیری روی سلامت روحی و روانی کودکان دارد؟
در واقع قرار دادن کودک و نوجوان در معرض اخبار خشونت آمیز و صحبت کردن درباره آن چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم منجر به تروما و ضربه روانشناختی در بچه‌ها می‌شود که این ضربه‌ها در کوتاه مدت به شکل استرس حاد نظیر شب ادراری، ناخن جویدن، وابستگی به والدین و چسبندگی به آنها و یا ترسیدن از مسائل کوچک و در دراز مدت به شکل نوعی افسردگی بروز می‌کنند.
اما یادتان نرود که به هیچ وجه نباید به بچه‌ها دروغ گفت چراکه در این صورت اعتماد آنها نسبت به والدین سلب می‌شود، در عین حال باید بدانیم واقعیت روز جامعه خیلی از مسائل مثبت و منفی را در بر می گیرد اما قرار نیست ما تمام اخبار بد و منفی را در اختیار بچه‌ها قرار داده و برایشان تعریف کنیم. حتی اگر بچه‌ها اتفاقی در جریان این موضوعات قرار گرفتند باید برایشان توضیح دهیم انسان‌هایی که دست به اقدامات اشتباه و بعضا جرم و جنایت می‌زنند در تمام دنیا وجود دارند و اینگونه به آنها آرامش دهیم.