زردی در نوزادان ; آنچه باید بدانید

زردی نوزاد چیست؟

یرقان یا زردی نوزاد نام یکی از بیماری های شایع نوزادان تازه متولد شده است. این وضعیت به خاطر افزایش بیش از اندازه بیلی روبین در خون نوزاد است که باعث زرد شدن رنگ پوست و قسمت سفیدی چشم می‌شود. به افزایش بیش از اندازه بیلی روبین در خون، هایپربیلی ‌روبینمی گفته می‌شود.
زردی نوزادان در اکثر مواقع  چیز خیلی مهمی نیست و معمولا با معاینه و دستور پزشک در چند روزه بعدی و با مراقبت های اولیه و در منزل رفع خواهند شد اما اگر علائم زردی در کودک تا چند هفته ادامه پیدا کند باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد.

چه نوزادانی بیشتر در معرض خطر زردی هستند؟

نوزادان نارس (نوزادانی که قبل از هفته 37 بارداری متولد شده اند).

نوزادانی که به اندازه کافی شیر مادر یا شیرخشک دریافت نمی کنند یا به این دلیل که مشکل در تغذیه دارند یا به دلیل اینکه شیر مادر هنوز آماده ترشح نشده است.

نوزادانی که گروه خونی آنها با گروه خونی مادرشان سازگار نیست.

سایر دلایل زردی نوزادان عبارتند از:

کبودی هنگام تولد یا خونریزی های داخلی دیگر

مشکلات کبدی

عفونت

کمبود آنزیم

ناهنجاری در گلبول های قرمز کودک

علائم زردی نوزادان چیست؟

ادرار تیره و زرد (ادرار نوزاد تازه متولد شده باید بی رنگ باشد)

مدفوع کم رنگ(باید زرد یا نارنجی باشد)

خواب آلودگی، وحشت زدگی و بداخلاقی

گریه‌های با صدای بلند

برگشتن گردن به عقب یا خمیدگی

افزایش میزان زردی بدن و گسترش آن به اندام‌های تحتانی مانند دست و پا

در صورت مشاهده چه علائمی در نوزادان باید فورا به پزشک مراجعه کنیم؟

زردی گسترش پیدا  کند و یا شدیدتر  شود.

تب کودک به بالای 38 درجه برسد.

زردی پوست نوزاد عمیق تر شود و به دست ها و پاها  برسد.

نوزاد به خوبی تغذیه نشود ( بی حال و ظعیف به نظر برسد و با صدای بلند گریه کند).

اگر زردی بعد از چند هفته دوباره عود کند.

 وزن گیری نوزاد به کندی انجام  شود و حتی وزن از دست بدهد.

 اگر کودک خواب آلوده و خسته است و حالت اضطراب و حالت بیقراری دارد.

 کودک حالت خمیده به خود می گیرد و گردن خود را به عقب خم می کند.

ادرار کودک تیره شده باشد و مدفوع نوزاد بی رنگ باشد.

انواع زردی در نوزادان

حدود ۶۰ درصد نوزادان زردی  به‌طور طبیعی (فیزیولوژیک) یا زردی بیمارگونه (پاتولوژیک) دارند.

زردی فیزیولوژیک

بدن نوزاد در بدو تولد توانایی دفع بیلی روبین اضافی را ندارد و به‌همین‌خاطر آن را زردی فیزیولوژیکی می‌دانند. این نوع خاص از زردی در ۲۴ ساعت پس از تولد ظاهر شده و در روزهای سوم و چهارم شدت آن بیشتر می‌شود و بعد از گذشت یک تا دو هفته از بین می‌رود.

اما این بازه زمانی برای نوزادان نارس دو ماه است. زردی نوزاد یک ماهه ابتدا در صورت و سپس قفسه سینه و گردن او ظاهر می‌شود. در موارد شدیدتر، شاید این رنگ زردی به انگشتان پا نیز برسد.

زردی پاتولوژیک

در صورتی که زردی در بیست و چهار ساعت اول تولد رخ بدهد  و میزان بیلی روبین خیلی بالا باشد زردی پاتولوژیک نام دارد و نیاز به بستری نوزاد هست و سریعا باید پیگیری شود تا قبل از رسوب بیلی روبین و ایجاد مشکلات برای کودک اقدامات لازم انجام شود‌.

تشخیص زردی نوزادان

تشخیص زردی توسط پزشک و با انجام معاینه‌های فیزیکی و پرسش‌هایی در خصوص وضعیت سلامتی نوزاد انجام می‌شود. مثلا شاید پزشک سوالاتی در خصوص تفاوت بین گروه خونی مادر با نوزاد بپرسد. یا اینکه برای تعیین میزان زردی نوزاد یک ماهه، دستگاهی را روی پوست کودک شما قرار دهد.

این کار برای اندازه گیری سطح بیلی روبین موجود در خون کودک انجام می‌شود. اما برای تشخیص زردی نیاز به درمان، باید آزمایش خون گرفته شود. حتی شاید بنابر تشخیص پزشک، نیاز به انجام آزمایشات بیشتری هم باشد.

درمان زردی نوزادان

درمان زردی نوزاد با قرار دادن او زیر یک نوع نور فلوئورسنت (ماورای بنفش) انجام می‌شود که به آن فتوتراپی می‌گویند. در این روش باید تمام بدن نوزاد به غیر از قسمت تناسلی و چشم‌ها، کاملا لخت باشد.

نور فلوئورسنت جذب پوست شده و بیلی روبین مازاد را می‌شکند. این کار یک نوع کمک‌رسانی به کودک برای دفع بیلی روبین اضافی از طریق ادرار یا مدفوع است. روش درمانی فتوتراپی را می‌توان در منزل هم انجام داد اما معمولا در بیمارستان انجام می‌شود.

فقط باید به این نکته اشاره کنیم که هر نوری برای درمان زردی نوزاد مناسب نیست. یعنی نباید با هدف درمان زردی کودک، او را در مقابل نور خورشید یا نزدیک پنجره قرار داد. نورهای استفاده شده در روش فتوتراپی خاص بوده و در محیطی کنترل شده انجام می‌شود.

اغلب زردی‌ها با فتوتراپی درمان می‌شوند و به انجام دیگر روش‌های درمانی نیازی نیست. اما اگر با وجود فتوتراپی همچنان میزان بیلی روبین خون افزایش پیدا کند، باید نوزاد را به بخش مراقبت‌های ویژه برای انتقال خون برد و اگر زردی نوزاد یک ماهه به خاطر ناسازگاری RH باشد، باید خون را تعویض کرد. 

درمان خانگی زردی نوزادان

اگر میزان زردی نوزاد کم باشد می توان با استفاده از روش های درمان خانگی، زردی نوزاد را برطرف کرد، اما باید قبل از به کارگیری این روش ها حتما با پزشک مشورت شود. در ادامه ۵ راهکار برای درمان خانگی زردی نوزاد بیان شده است:

شیر دادن به نوزاد به طور مرتب

استفاده از پتوی مخصوص

قرار دادن نوزاد در نور آفتاب

استفاده از عصاره عناب

استفاده از شیر خشک

آیا میتوان از زردی نوزادان پیشگیری کرد؟

وقتی به عوارض نادر ولی خطرناک زردی نوزاد مانند عقب‌ماندگی ذهنی یا ناشنوایی فکر می‌کنیم، ناخودآگاه حساسیت‌ها نسبت به این بیماری بیشتر می‌شود. البته زردی یک بیماری رایج در  نوزادان شیرخواره است و خیلی جای نگرانی ندارد. اما روشهایی وجود دارد که می توانید از شدیدتر شدن آن جلوگیری کنید:

اطمینان حاصل کنید که کودک شما از طریق شیر مادر تغذیه کافی دارد. تغذیه کودک 8 تا 12 بار در روز در چند روز اول ، کمبود آب در بدن کودک را رفع می کند که به بیلی روبین کمک می کند تا با سرعت بیشتری از بدن دفع شود.

اگر به نوزاد خود شیر نمی دهید ، برای هفته اول هر 2 تا 3 ساعت 1 تا 2 اونس شیرخشک به کودک بدهید. نوزادان نارس یا کوچکتر ممکن است مقادیر کمتری شیرخشک مصرف کنند. اگر نگران هستید که کودک شما شیر خشک کم یا بیش از حد مصرف می کند یا حداقل 8 بار در 24 ساعت غذا نمی خورد ، با پزشک خود صحبت کنید.

سوالات متداول درباره زردی نوزادان

آیا کودک می تواند به خاطر زردی بمیرد؟

در نوزادی سالم که به طور کامل به دنیا آمده باشند، زردی به ندرت مشکل ساز می شود. با این حال، اگر درمان لازم باشد، نوزادان به درمان غیر تهاجمی پاسخ می دهند. در موارد نادر، زردی نوزاد درمان نشده ممکن است منجر به آسیب مغزی و حتی مرگ شود.

آیا نوزادانی که زردی دارند بیشتر می خوابند؟

سطوح بالاتر زردی باعث می شود کودک بیشتر بخوابد یا اثرات عصبی دیگری بر روی نوزاد می گذارد. اگر کبد به درستی کار نکند، بیلی روبین تجمع می کند زیرا نمی تواند به سرعت متابولیزه یا دفع شود. نوزادانی که شیر مادر می خورند نسبت به نوزادانی که شیر خشک می خورند، بیشتر مستعد ابتلا به زردی هستند.

اگر زردی در نوزادان درمان نشود ، چه اتفاقی می افتد؟

هنگامی که زردی شدید بیش از حد طولانی درمان نشود، می تواند بیماری به نام کرن‌ایکتروس را ایجاد کند. کرن‌ایکتروس نوعی آسیب مغزی است که می تواند ناشی از مقادیر بالای بیلی روبین در خون کودک باشد. این بیماری می تواند باعث فلج مغزی آتروئید و کاهش شنوایی شود.

آیا زردی باعث ایجاد اوتیسم می شود؟

زردی در نوزادان ممکن است به اوتیسم مرتبط باشد.

آیا دادن آب قند به نوزاد برای رفع زردی، درست است؟

نه! یک اشتباهی که گاهی پزشکان می‌کنند این است که به مادران توصیه می‌کنند به نوزادشان آب قند یا سرم قندی بدهند. این کار بسیار مضر است و آب قند می‌تواند سبب بالا بردن میزان زردی شود. دادن هرچیز غیر از شیر مادر به نوزاد هیچ کمکی به رفع زردی نکرده و حتی می‌تواند مضر باشد. هر چه نوزاد شیر بیشتری بخورد زردی او سریع‌تر برطرف می‌شود.

دخترها یا پسرها بیشتر در خطر زردی نوزاد هستند ؟

به جز در مواردی چون بیماری فاویسم که در پسران بیش از دختران است و با زردی همراه بوده و سبب لیز شدن گلبول‌های قرمز می‌شود، دختر و پسر از نظر میزان ابتلا به زردی و خطر احتمالی هیچ تفاوتی با هم ندارند.

تغذیه مادر نقشی در  زردی نوزاد دارد؟

تغذیه مادر نقشی در این زمینه ندارد مگر اینکه نوزاد و مادر از نظر گروه خونی با هم ناسازگاری داشته باشند که در این صورت باید منتظر وقوع زردی در نوزاد بود.